Analizy finansowej dokonaliśmy na podstawie opublikowanych informacji o wykonaniu budżetu Gminy Miasto Stargard oraz Powiatu Stargardzkiego w kolejnych latach od 2011 do 2015 i z wynikami tej analizy porównamy wyniki egzaminów zewnętrznych placówek oświatowych, dla których wymienione jednostki są organami prowadzącymi w tym samym okresie.
Wszystkie dane dotyczące wyników uczniów pochodzą z informacji publikowanych przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną (niektórych informacji, których do naszej analizy tam brakowało nie udało się również znaleźć na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej). Postanowiliśmy zestawić ze sobą średnie wyniki uzyskiwane przez uczniów Powiatu i Gminy ze średnimi wynikami dla kraju, województwa. W przedstawianych wynikach chcieliśmy także wskazać ilość placówek na danym poziomie egzaminowania, których wyniki są istotnie niższe i istotnie wyższe od wskazanych średnich.
Taka prezentacja okazała się jednak niemożliwa, gdyż ani OKE, ani CKE nie prowadzi (a przynajmniej nie publikuje) analizy istotności różnic – nie wykonuje testu istotności statystycznej. Instytucje te publikują jedynie podstawową analizę statystyczną tj. podają następujące dane dla wyników: maksimum, minimum, średnią, medianę, odchylenie statystyczne oraz badanie rozkładu wyników. Odchylenie standardowe nie nadaje się do takiej analizy, gdyż nie jest to miara istotności różnicy, tylko miara średniego odchylenia od średniej. Zbadaliśmy (dla sprawdzianu szóstoklasisty) ile placówek ma wyniki niższe i wyższe ponad odchylenie standardowe i okazało się, iż w całym powiecie tylko jedna szkoła podstawowa w roku 2014 miała wynik niższy od średniej krajowej o więcej niż odchylenie standardowe. Wypływa z tego wniosek, iż w ogromnej większości różnice między wynikami (czy w dół, czy w górę) nie przekraczają odchylenia standardowego. Poniżej przedstawiamy pierwszy z wykresów – zestawienie wyników egzaminów przeprowadzonych na zakończenie szkoły podstawowej.
(W 2015 zmieniono strukturę sprawdzianu – wprowadzając dodatkowo egzamin z języka oraz zmieniając skalę punktową. Przedstawiamy wyniki z części ogólnej, dla celów porównawczych przeliczone do skali jak w latach poprzednich.)Z wykresu tego wynika, iż we wskazanych latach średnia wojewódzka jest zawsze poniżej krajowej, a jeszcze niżej jest średni wynik szkół podstawowych w powiecie. Jednak wynik szkół terenu Gminy Miasto Stargard (który jest przecież składnikiem średniej powiatowej) jest zawsze wyższy od średniej wojewódzkiej i powiatowej, a w latach 2011 i 2014 nawet wyższy dla krajowej. Dla porównania osiągnięć naszych gimnazjalistów przedstawiamy porównanie średnich dla dwóch najważniejszych (według nas) części egzaminu tj. języka polskiego i matematyki.
W 2011 była inna struktura egzaminów i zaprezentowane są wyniki (również przeskalowane do wyników procentowych) dla części humanistycznej i matematycznoprzyrodniczej. Ponadto w roku 2011 i 2012 nie jest podawana średnia krajowa – zastąpiliśmy ją średnią dla okręgu. W skład okręgu wchodzą województwa: Lubuskie, Wielkopolskie i Zachodniopomorskie. W kolejnych latach wprowadzono już oddzielne części dla egzaminu w zakresie języka polskiego i matematyki. W tym przypadku mamy już nieco inną sytuację niż dla sprawdzianu. Co prawda ponownie średni wynik naszego województwa jest niższy niż średnia krajowa, a średnia gimnazjów w powiecie niżej od nich obu, to jednak gimnazja miejskie przekraczają co najwyżej średnią powiatową. Porównanie średnich wyników z matur bezpośrednio dotyczy już wysiłków wkładanych przez nasz powiat na edukację młodzieży. Średnio 93% maturzystów zdających egzaminy po raz pierwszy pochodzi ze szkół dla których powiat jest organem prowadzącym. W przypadku tych wyników nie podaje się średnich dla kraju – jedynie średnią dla okręgu. Oczywiście nie przedstawiamy tu wszystkich wyników maturalnych a jedynie te części, które zdają wszyscy maturzyści, co da nam najlepszy materiał porównawczy, a więc wyniki matury z języka polskiego i matematyki na poziomie podstawowym. I tak, jeśli chodzi o język polski, to w ciągu tych pięciu lat wyniki stargardzkich maturzystów przekraczały lub były równe wynikom wojewódzkim ale poniżej średniej okręgu (lub równe). Jeśli chodzi o matematykę to wykres mówi sam za siebie – województwo zawsze niżej niż średnia okręgu, ale powiat jeszcze niżej.
Wyraźnie widać, iż najlepsze wyniki w porównaniu ze średnimi wojewódzkimi i krajowymi osiągają uczniowie ze szkół podstawowych – czyli z placówek prowadzonych przez Gminę Miasto Stargard. Jednak już gimnazja prowadzone przez tę samą jednostkę wypadają słabo. Maturzyści natomiast w zakresie języka polskiego zbliżają się do średnich okręgowych, nauczanie matematyki jednak w naszym powiecie wypada słabo. Pokazana tendencja nie może być przypadkowa – średnie są zwykle poniżej. Gdyby wyniki zależały od bardziej przypadkowych, czy zróżnicowanych czynników wyniki na poziomie średnich powiatowych czy miejskich powinny w jednych latach być poniżej, zaś w innych powyżej. Wniosek: efektywność edukacji na poziomie gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym jest niższa od średniej wojewódzkiej i okręgowej lub krajowej.
Chcielibyśmy równocześnie rzucić światło na koszty ponoszone na edukację przez Gminę Miasto Stargard oraz Powiat Stargardzki. W obu przypadkach wskażemy stosunek wydatków do całości wydatków, zaś w obrębie samych wydatków na oświatę pokażemy, w jakiej części są one finansowane z dotacji oświatowej (otrzymywanej ze środków rządowych), a w jakiej ze środków własnych. Postaramy się także porównać to do sytuacji w innych gminach i powiatach. W kwotach obciążenie tych dwóch jednostek samorządu terytorialnego przedstawia się następująco:
Jak widać mimo, iż kwotowo obciążenie gminy na oświatę jest wyższe to procentowo (w stosunku do całości budżetu) wysiłek oświatowy powiatu wydaje się wyższy. Inny jednak wniosek wysunie się dzięki porównaniu środków własnych wydawanych na cel. Przy obliczaniu odsetka, w którym dotacja oświatowa pokrywa wydatki na oświatę uwzględniliśmy dochody jednostek oświatowych. Podajemy tę informację w porównaniu do odsetka, jaki stanowią wydatki na oświatę gminy i powiatu. A więc najpierw odsetek wydatków jednostki samorządu na oświatę, a następnie odsetek, w jakim jest on finansowany z dotacji oświatowej:
W stosunku do całości wydatków „obciążenie” oświatą w powiecie jest znacznie wyższe (budżet powiatu jest dwukrotnie mniejszy). Jednak poziom „obciążenia” się ujawnia dopiero przy wskazaniu, na jakim poziomie wydatki te są finansowane z subwencji oświatowej:
Powiat finansuje swoje wydatki oświatowe z subwencji oświatowej w średnio 92%, zaś gmina w 63%. Biorąc pod uwagę analizę tendencji wyników egzaminów być może, należało wyciągnąć wniosek, że wysiłek nie jest związany z efektem? Dla porównania prezentujemy średnie odsetki wydatków na oświatę powiatów i gmin wraz z miastami na prawach powiatu. Dane pochodzą z Banku Danych Lokalnych GUS.
Z wykresu tego wynika, iż nakład wydatków oświatę jest w województwie wyraźnie niższy niż w naszym powiecie, przy jakich wiadomo efektach w zakresie do odniesienia do średnich efektów kształcenia. Ponadto wydatki powiatów w Zachodniopomorskim są wyraźnie niższe niż średnia krajowa, co może mieć związek z tym, iż od wielu lat matury w WZ wypadają poniżej krajowej. Poniżej średnie wydatki gmin:
Tutaj ponownie nakłady gmin w kraju są średni wyższe niż gmin w zachodniopomorskim. Nakłady Gminy Miasto Stargard plasują się gdzieś pomiędzy tymi średnimi, podobnie jak poziom średni poziom egzaminów, jednak tylko w szkołach podstawowych, zaś w gimnazjach już nie.
